Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy to fenomen budownictwa nie tylko sakralnego. Jak, coś co miało stać się chatką z gliny i słomy przetrwało stulecia i zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa Unesco, stanowiąc olśniewający przykład barokowej architektury? Poniżej znajdziecie wyczerpujący przewodnik po kościołach pokoju w Świdnicy i Jaworze. Przedstawionych tu faktów w większości nie znajdziecie w opisach świątyń podczas ich zwiedzania. Warto więc potraktować nasz tekst jako w miarę wyczerpujący przewodnik.
Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy: informacje ogólne
Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy to dwa z trzech wzniesionych po pokoju westfalskim świątyń ewangelickich, które zachowały się do naszych czasów. Obie budowle zostały wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Unesco. W Polsce istnieje zaledwie 17 dóbr, obiektów i miejsc, które wyróżniono w ten sposób.
Do dziś nie dotrwała niestety trzecia wzniesiona w tym samym czasie budowla, kościół w Głogowie. Wszystkie trzy zawdzięczają swoją nazwę traktatowi kończącemu wojnę trzydziestoletnią pomiędzy katolickimi Habsburgami, a protestancką Rzeszą Niemiecką wspieraną przez inne państwa europejskie.
Podpisany po przegranej Rzeszy pokój gwarantował pokonanym w wojnie protestantom względną wolność wyznania oraz pozwolił na wzniesienie własnych świątyń. Te jednak, zgodnie z wolą rządzącego na terenie Śląska Ferdynanda II Habsburga musiały spełnić określone kryteria.
Do budowy mogły posłużyć wyłącznie materiały nietrwałe takie jak drewno, słoma, glina, i piasek. Kościoły musiały zostać wzniesione poza granicami miast, jednak w odległości nie większej niż na dystansie strzału armatniego od murów miejskich. Budowle nie mogły posiadać dzwonów, wież, ani nawet tradycyjnego kształtu świątyni, musiały zostać wybudowane w ciągu zaledwie jednego roku na koszt protestantów, a także nie mogły powstać przy nich i działać szkoły parafialne.
W swoim zamyśle więc Ferdynand II zrobił wszystko, by kościoły rozpadły się szybciej niż pokój, który doprowadził do ich powstania. Rozmiary świątyń miały być ograniczone rozmiarem użytych do budowy dębowych pni. Jednak, dzięki zastosowaniu odpowiedniej konstrukcji, gdzie drewniane belki wyznaczają jedynie szkielet budowli, a ściany zaś wypełnia glina oraz słoma, budowniczym udało się stworzyć wyjątkowe budynki. Technika ta jest imponująca nie tylko z uwagi na trwałość, ale także na rozmiary budynków. Kościół świdnicki jest bowiem największą drewnianą budowlą Europy, zaś świątynia w Jaworze również może budzić zachwyt rozmachem swojego wykonania.
Kościół Pokoju w Jaworze
Drewniana konstrukcja ryglowa pozwoliła architektom na wzniesienie czterokondygnacyjnej, oszałamiającej rozmachem wnętrza, świątyni. Kościół powstał według projektu Albrechta Säbischa, zaś pracami ciesielskimi kierował jego pomocnik Andreas Gamper. Co ciekawe, liczne wejścia do wnętrza mają swoje bardzo praktyczne zastosowanie. Każda z klatek schodowych prowadzi do innego miejsca we wnętrzu, co sprawia, że możliwe było sprawne rozlokowanie wchodzących do kościoła wiernych. We wnętrzu wrażenie robi przede wszystkim barokowy przepych świątyni – świadectwo istnienia tej epoki sztuki w połączeniu z teologią luterańską.
Empory i loże
Na balustradach empor zobaczymy sceny ze Starego i Nowego testamentu. Na pierwszej i trzeciej emporze z kolei odnajdujemy pejzaże i sceny biblijne, a także kartusze herbowe czy znaki cechowe. Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy wyposażone były w loże zajmowane przez arystokratyczne rodziny. W Jaworze odnajdujemy trzy ozdobne loże rodzin Hochbergów (na lewo od ołtarza), Schweinitzów oraz von Schweinichen (nad wejściem do kościoła). Na balustradach tej ostatniej uwieczniono zamek w Świnach w czasie jego świetności.
Ołtarz i ambona kościoła w Jaworze
Na sporych rozmiarów ołtarzu świątyni odnajdujemy rzeźbę Jana Chrzciciela oraz Mojżesza. Ołtarz ufundował ród Hochbergów – nic dziwnego, że mają swoją loże. Całość domyka trójkowa kompozycja aniołów, pomiędzy którymi odnajdujemy gołębicę – symbol ducha świętego. Poniżej znajduje się późniejszy, bo XIX-wieczny obraz z Chrystusem modlącym się w ogrodzie oliwnym.
Wyraźną dominantą wnętrza świątyni jest także barokowa, bogato zdobiona ambona. W polach kosza ambony znajdziemy rzeźby ewangelistów, zaś baldachim wieńczy postać triumfującego Chrystusa. Na uwagę zasługują jeszcze piękne, choć nieco młodsze niż cały kościół organy – zastąpiły one pierwotne XVII-wieczne, wymieniono je z okazji dwustulecia kościoła.
Kościół Pokoju w Świdnicy
Wnętrze kościoła może pomieścić przynajmniej 7500 wiernych rozlokowanych na kilku kondygnacjach balkonów w kilku lożach wybudowanych z myślą o zamożnych rodzinach. Na tym jednak nie kończą się zaskakujące elementy wnętrza, bowiem bogate zdobienia kościoła mogły, szczególnie w wieku XVII wprowadzać w osłupienie. Na balustradach balkonów znajdziemy cytaty z biblii oraz ilustrujące je obrazy. Zobaczymy tam też epitafia ważnych świdnickich osób. Barokowa dekoracja zaskakuje rozmachem. Nie inaczej jest też w przypadku ołtarza.
Ołtarz Kościoła Pokoju w Świdnicy
Zamiast majestatycznego obrazu, który zdobi ołtarze wielu świątyń, w świdnickim kościele ołtarz buduje rzeźbiona scena chrztu Chrystusa. Autorem ołtarza oraz ambony jest August Gottfried Hoffmann, który do Świdnicy przyjechał wprost z Drezna.
Wśród postaci stojących na ołtarzu uwagę przyciąga szczególnie egzotycznie ubrana osoba po lewej stronie od widza. To arcykapłan Aaron, wedle starego testamentu starszy brat Mojżesza oraz pierwszy z pokolenia Lewiego, który pełnił kapłańską funkcje. W przedstawieniu Hoffmana ma on napierśnik oraz laskę, tradycyjne atrybuty kapłańskie, z którymi postać ta przedstawiana jest w ikonografii. Jego obecność symbolicznie tworzy ciągłość między tradycją Starego i Nowego Testamentu, między pierwszymi patriarchami, a postacią Jezusa.
Jednak podziw budzić powinna przede wszystkim pofałdowana szata Lewity i misterne zdobienia starannie oddane przez rzeźbiarza.
Barokowa ambona kościoła
August Hoffman wykonał także dla świdnickiego kościoła ambonę. Na uwagę zasługuje jej subtelnie powyginany kształt, zwiewność aniołów, kontrastująca z ciężarem pełnej przepychu sceny złożonej z licznych postaci – co widać szczególnie w wykonaniu baldachimu ambony. Anioły na nim umiejscowione zdają się ledwo mieścić na tak małej przestrzeni. Kosz ambony podtrzymują trzy personifikacje: Wiary z krzyżem, Nadziei z kotwicą i Miłości z dzieckiem. Schody ambony ozdobione są reliefami z zesłaniem Ducha Świętego, Golgotą i Rajem.
Pastor prowadzący kazanie wchodził na ambonę przez bogato zdobione drzwi, a długości jego kazania pilnowały zamontowane na katedrze klepsydry. Kolejny obiekt, który przyciąga oczy zwiedzających to zawieszona na wprost ambony, tuż nad jednym z wejść do kościoła, bogato zdobiona loża. Należała do rodziny hrabiów Hochberg. Ofiarowali oni 2 z 3 tysięcy zużytych na budowę kościoła drewnianych pni.
W kościele warto także zwrócić uwagę na rokokowe organy podtrzymywane przez dwóch Atlasów i przyozdobione ruchomymi figurkami aniołów. Na najwyższej z empor znajdują się także drugie, mniejsze organy. Warto zwrócić uwagę także na bogato zdobiony polichromiami oraz malowidłami na płótnie sufit.
Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy: informacje praktyczne
Kościół w Jaworze można zwiedzać przez cały tydzień. Dostępny jest od 1 kwietnia do 30 listopada w następujące dni i godziny
- poniedziałek-sobota: 10:00- 17:00
- niedziela i święta kościelne: 12:00–17:00
Po 30 listopada zwiedzanie odbywa się po wcześniejszym umówieniu telefonicznym lub mailowym na minimum jeden dzień przed planowaną wizytą.
tel. 516 493 990 – menadżer Kościoła Pokoju Aniela Prokopiak (informacje za oficjalną stroną parafii)
Dla zwiedzających udostępniono wersję audio przewodników odtwarzaną we wnętrzu kościoła. Dostępna jest w kilku językach i jest wliczona w cenę biletu. Wstęp jest płatny.
Kościół Pokoju w Świdnicy znajduje się przy Placu Pokoju 6. Jego zwiedzanie możliwe jest w następujących terminach
- KWIECIEŃ-PAŹDZIERNIK:
- poniedziałek – sobota: 9.00-18.00 / niedziela i święta: 12.00-18.00
- LISTOPAD:
- poniedziałek – sobota: 9.00 – 16.30 / niedziela i święta: 12.00 – 16.30
- GRUDZIEŃ-MARZEC:
- poniedziałek – sobota: 10.00 – 15.00 / niedziela i święta: 12.00 – 15.00
DNI NIECZYNNE DO ZWIEDZANIA:
- WIELKI PIĄTEK (10.04.2020.)
- WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH (01.11.)
- WIGILIA (24.12.)
Kontakt mailowy i telefoniczny (informacje za stroną parafii) zwiedzanie@kosciolpokoju.pl / tel. + 48 74 852 28 14 / 603 331 578
Koszt zwiedzania to 12 zł dla osoby dorosłej 10 zł dla emerytów lub grup zorganizowanych. Dzieci zapłacą za wstęp 5 zł, bilet rodzinny dla rodziców z jednym dzieckiem to koszt 25 złotych – stan na 31.08.2021 rok.
Dodaj komentarz